ÇİVRİL'İN NAZAR BONCUĞU MAVİ EV

Çivril'de geleneksel konut tipleri tek katlı olup, üzeri "kara örtü" denilen düz damlı konutlardır. Bunların yanında ekonomik durumu iyi olanların yaptırdığı iki katlı köy konutları da vardır. Bunlar ise alt katı daha çok ahır(dam) olarak yapılmış, üstü ise konut olarak düzenlenmiştir. Bu tip konutlarda ahır üzeri olan düz alan, konut alanının sahanlığı olarak kullanılmıştır.
Özellikle 1890 yılından itibaren Çivril'e demiryolunun gelişi ile birlikte halkın gelir düzeyi yükselmiş, refah seviyesi artmıştır. Çünkü üretilen tarım ürünleri demiryolu vasıtasıyla Çivril dışında da pazarlanma imkanına kavuşmuştur. Bundan kaynaklanan gelir artışı yaşam kalitesinin artmasına konut mimarisinin güçlü ve özgün olmasına zemin hazırlamıştır. Bu tarihlerden itibaren başta ilçe merkezi olmak üzere çevre köylerde ''Ağa Konağı'' diye adlandırılan bağdadi iki katlı, cumbalı, konut tipleri yapılmaya başlanmıştır. Bu konutların daha çok Türk vatandaşı olan Rum ustalar tarafından yapıldığı bilinmektedir. Bu çevredeki konutların yapımı için Isparta'dan Rum ustaların getirildiği bilgisi bulunmaktadır. Çivril'in İğdir Mahallesi'nde bulunan Baltaoğlu Konağı ve Çivril ilçe merkezinde yer alan eski Goca Han (Çorbacıoğlu Hanı) bu yapı tarzının örneklerindendir.
İlçe merkezindeki Mavi Ev ise bu tip yapıların günümüze ulaşan en güzel örneğini oluşturmaktadır. Mavi Ev; 1900'lü yılların başında Rum ustalar tarafından yapılmış "kapalı sofalı plan tipine" uygun inşaa edilmiş, bodrum + zemin + 1 kattan oluşan konut tipidir.
Evin sokağa doğrudan açılan ana girişi bulunmakta olup, avlusu küçük, dış cephesi sadedir. Bu evde alt katın işlevselliği, konut sahibinin ticaret ile uğraştığı bu nedenle bodrum katını kullandığı izlenimi vermektedir. Bu evin sahibinin gelir seviyesinin yüksek olduğu, odaların kullanım planlaması üzerinden anlaşılabilmektedir.
Evin restorasyonu sırasında II. Meşrutiyetten sonra (1908) basılan bir madalyonun bulunması bu evin sözü edilen tarihlerde var olduğunu göstermektedir. Öte yandan yine restorasyon sırasında bulunan Yunanca yazılı sigara paketi, diş macunu paketi ve yerel kişilerden alınan bilgilere göre binanın Yunan işgali sırasında (1921-1922) Yunanlı bir komutan tarafından ikametgah olarak kullanıldığı bilgisi mevcuttur. Bu kanıtlardan yola çıkarak Mavi Ev'in 1900'lü yılların başında yapıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Bodrum + zemin + 1 kattan oluşan ev kapalı sofalı plan tipindedir. Bodrum kat taş, zemin kat ile üst kat ise "Hımış" ve Bağdadi tekniğinde duvar ile inşa edilmiştir. Dış cephe ve iç cephede yer yer beton sıvalar görül-mekle birlikte, orijinal sıva saman + kireç + toprak karışımı malzemeden oluşmaktadır. Yapının dış ve iç duvarları boyalıdır.
Güneydoğu - kuzeybatı yönünde uzanan dikdörtgen planlı yapının zemin ve birinci kat planları simetrik kabul edilebilir bir düzendedir. Kuzeydoğu ve güneybatı cephesi sade/sağırdır. Ancak kuzeybatı ve güneydoğu cepheleri hareketli ve bezemelidir.
Çıkma, çatıda üçgen bir alınlık ile sonlanmaktadır. Üçgen alınlığın iç ve kırık kemerli silmesinin alt kısmında kalan yüzeylerde barok tarzı süslemeler dikkati çekmektedir. Aynı bezeme örnekleri birinci kat ile çatıyı ayıran silmelerin, çatıya yakın kısmında ve çıkmanın hem sağında hem de solunda görülür. Çıkmanın zemininde ise çıtalar ile gerçekleştirilmiş olan geometrik bezeme cepheye estetik değer katan unsurlardır. Giriş kapısı eyvanının sağ ve sol köşesinde gördüğümüz plastırlar ve akantus yapraklı başlıklar cephedeki sanatsal düzenlemelerdir. Cephenin kuzey ucu birinci kat boyunca pahlanmış ve bir adet pencere açılmıştır. Bu da binaya cephe yüzeyinde ışık-gölge plastikesi bakımından estetik bir değer katmaktadır.
Ana giriş cephesindeki (kuzeybatı) barok tarzı alçı plastik kabartmalar, giriş eyvanın üstünde yer alan alçı kabartma bitkisel kompozisyon, eyvan köşelerindeki akantus yapraklı başlıklara sahip plastırlar, çıkmanın altında çıtalar ile oluşturulan geometrik bezeme örnekleri bir sivil konut örneği için oldukça değerlidir.
Yapı içinde ise baş oda olarak adlandırabileceğimiz birinci kattaki 3 numaralı odanın bitkisel bezemeli tavan göbeği öne çıkmaktadır. Birinci kat sofası tavanında çıtalardan üretilmiş olan yıldız motifi ve çıkma tavanında yine çatılardan oluşturulmuş olan bitkisel bezemeler yapıyı sanat tarihi açısından özel kılan önemli unsurlardır. Anılan değerler bağlamında hem dış cephe hem de iç mekan düzenlemeleri yapıyı geleneksel Türk konut mimarisinin özgün bir örneği yapmaktadır.
Çivril ilçesi, Çarşı Mahallesi'nde yer alan bu tarihi ev; Aydın Kültür Varlıkları Koruma Kurulu'nun 23.03.2016 tarih, 4907 sayılı kararı ile Kültür Varlığı olarak tescil edilmiştir. Çivril Mavi Evin, KUDEB Müdürlüğü tarafından ihalesi yapılarak 2 Mayıs 2015 tarihinde restorasyona başlanmıştır. Binanın restorasyonu 27 Aralık 2018 tarihinde tamamlanmıştır.
Mavi Ev, Denizli Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 13.01.2020 tarih ve 93 sayılı kararı ile kültürel hizmetlerde kullanılmak üzere Çivril Belediye Başkanlığı'na 5 yıl süre ile tahsis edilmiştir.
24.07.2021
Münir Sayhan
Öğretmen
Araştırmacı-Yazar